«Виктимизация» - адамның белгілі бір жағдайлардың құрбаны болуға субъективті бейімділігі» және «кәмелетке толмағандардың виктимизациясының күшеюі олардың психофизикалық қасиеттерімен ғана емес, сонымен бірге олардың әлеуметтік рөлдерімен, әлеуметтік қатынастар жүйесіндегі орнымен де анықталатынын атап көрсетті. , және олардың отбасында алатын орны».
Жәбірленуші позициясында болу қаупі бар балалар жәбірленушінің мінез-құлқының әртүрлі түрлерін көрсетеді: агрессивті мінез-құлық құқық бұзушыны арандатушылықпен арандатады; зорлық-зомбылыққа пассивті бағыну; қылмыскердің айла-шарғысына немқұрайлылық немесе абсолютті түсінбеушілік көрсету.
Жәбірленушінің мінез-құлқының негізгі белгісі адамның немесе баланың өзін жәбірленушінің (жәбірленушінің) рөлінде табуына ықпал ететін белгілі бір әрекеттерді немесе әрекетсіздіктерді жүзеге асыру болып табылады.
Балалар әртүрлі қиын өмірлік жағдайларға тап болатын ең осал жас – жасөспірімдік шақ.
Назар аударыңыз!
Бұл жасөспірім маңызды өмірлік тәжірибесі болмаған кезде әртүрлі міндеттерді шешуі керек жас: ересектердің қамқорлығынан босату, қарама-қарсы жыныстағы адамдармен, құрдастарымен қарым-қатынас жасау, белгілі бір уақытқа дейін мамандық таңдау мәселесі туындайды. Дәл осы кезеңде тұлға ең белсенді түрде қалыптасады.
Жасөспірімдердің виктимизациясының күшеюінің ең маңызды аспектісі - ересектердің олардың психикасына, теледидарға, жеке тұлғаның қоғамға қарсы көзқарасын қалыптастыратын құрдастар топтарына теріс әсер етуі. Мұндай жағымсыз әсердің нәтижесі көбінесе жасөспірімді қоғамға жат әрекеттер жасауға итермелейді, сонымен қатар оны жәбірленуші жағдайына келтіруі мүмкін.
Жасөспірімдік құрбандықтың негізгі компоненттері
Жәбірленушінің мінез-құлқы қалай қалыптасады: жәбірленушінің ұстанымының себептері
Психологтар мінез-құлықтың құрбандық моделінің қалыптасуы адамның ерте балалық шағында болатынын атап көрсетеді.
Балада виктимизацияның пайда болуының негізгі себептері – әлеуметтік ортада өсу, дұрыс емес тәрбие стратегиясы, ана мен әке іс-әрекетіндегі үйлестірудің болмауы.
Санадан тыс деңгейде созылмалы жағымсыз жағдайлардың әсерінен жетілмеген адам өмірдің нақты сценарийінің негізін қалады, оның барлық аспектілері өзін құрбан ретінде қабылдауға негізделген.
1) Ата-аналардың жиі кездесетін қателіктерінің бірі – ұрпақтарына шамадан тыс талап қою. Аналар мен әкелер өз баласының ең жақсы болғанын қалайды: ақылды, дамыған, білімді. Ұрпақтарын түрлі секцияларға жаздырады, оған тәрбиешілер жалдайды, күндер бойы оқуға мәжбүр етеді. Сонымен қатар, ата-аналар баланың нені қызықтыратынын және нені қызықтырмайтынын мүлдем қарастырмайды. Психикаға зиянын тигізбей, қанша тапсырманы орындай алатынын ескермейді. Нәрестенің тұрақты жұмыс жүктемесі және қанағаттанбауы оның ішкі наразылығын тудырады. Алайда ол ата-анасының еркіне қарсы шыға алмайды.
Кішкентай бала қатал ата-анаға қарсы тұра алмайды және олардың көңілінен шығу үшін ол шыдамдылыққа шыдап, құлшыныс танытуға тырысуы керек. Нәрестенің подсознаниесінде мынадай ой бекітіледі: жақсы деп танылып, жазаланбау үшін өзіңді құрбан етіп, басқалар айтқандай істеу керек.
Ал мұндай ойлау құрылымы ересек адамның мінез-құлқын одан әрі бақылайды.
2) Тәрбиедегі тағы бір елеулі қателік – ата-ананың немқұрайлылығы, назардың, қамқорлықтың, сүйіспеншіліктің болмауы. Бұл үлкендердің ойлары ақша табуға, табысты мансап құруға және жеке өмірін реттеуге бағытталған отбасыларда болады.
Нәтижесінде нәресте өзін қажетсіз және артық сезінеді, сондықтан ол өзінің қатысуын көрсетуге бар күшімен тырысады. Ең оңай жолы, жас жержаңғақ айтқандай, мойынсұнғыш және мойынсұнғыш болу, туыстарының қалауын қанағаттандыру және орындау.
Көп ұзамай балалық шақ өтіп, өзін құрбандыққа бейімділік әдетке айналады.
3) Тәрбиедегі ата-ананың қателігі де баланы шектен тыс қорғауды қамтиды. Бұл ата-ананың мұрагердің өміріне толық жауапкершілікті өз мойнына алған жағдай. Олар оны шектен тыс қорғап, барлық қыңырлығына ерік бергенде. Олар бала үшін бәрін шешкенде. Олар нәрестенің кіммен сөйлесетінін, қайда оқу керектігін, не істеу керектігін шешкен кезде.
Яғни, балаға өз пікірін білдіруге, өз бетінше шешім қабылдауға, жеке қателіктерінен сабақ алуға болмашы мүмкіндік бермейтін мұндай ата-аналар. Нәтижесінде, ересек адам өз өмірінде болып жатқан оқиғаларға жауапкершілікті қалай алу керектігін білмейді. Ол бас тарта алмайды және қарсы тұра алмайды. Ол өз көзқарасын қорғай алмайды және мүдделерін қорғай алмайды.
4) Жәбірленушінің мінез-құлқына әкелетін тағы бір фактор - баланың дұрыс емес ата-аналық көзқарасын қабылдауы. Көптеген ата-бабалар сәбидің бойында «жақсы» адамның белгілі бір бейнесін қалыптастыру арқылы тәрбиелейді.
Олар баланың санасына «жақсы» адамның жүрегі жұмсақ, мойынсұнғыш, талапсыз адам деген ұғымды қалыптастырады. Өзінің мүддесін өзгенің мүддесі үшін құрбан ететін адам. Қорлыққа үнсіз шыдап, бармайтын.